Mae hi’n braf i weld bod rhai o adnoddau Coleg Cenedlaethol Cymraeg ar gael o dan Creative Commons er mwyn hwyluso ailddefnydd, e.e. adnoddau a dogfennau gloywi iaith.
http://sgiliauiaith.colegcymraeg.ac.uk/cy/myfyrwyr/adnoddau/
Dw i ddim yn siwr pam maent wedi rhoi ‘NC’ (anfasnachol yn unig). Mae SA (share-alike – ‘rhannu tebyg’?) yn cael yr un effaith i bron bob pwrpas. Beth yw’r ots os fydd rhywun eisiau defnyddio adnoddau sydd wedi cael eu cynhyrchu gydag arian cyhoeddus mewn ffordd masnachol eniwe? Jyst gofyn.
Dyma erthygl am rannu deunydd rhwng prifysgolion yng Nghymru ond does dim sôn am un o’r elfennau pwysicaf, sef y drwyddedau.
Aha – diolch am hyn. O’n i wedi clywed sïon y byddai’r CCC yn gwneud mwy â CC yn y dyfodol.
Felly beth yw’r gwahaniaeth ymarferol rhwng NC-SA ac SA yng nghyd-destun prifysgolion?
Mae SA yn debyg i ‘copyleft’ yn y GPL.
Er mwyn addasu’r deunydd (testun, llun, fideo, awdio, beth bynnag) a’i dosbarthu, mae’n rhaid pasio’r un rhyddid ymlaen.
Mae’n rhaid i unrhyw un sy’n dosbarthu gwaith newydd sy’n seiliedig ar rhywbeth o dan SA rhannu eu gwaith newydd nhw o dan SA hefyd. Ar hyn o bryd does dim lot o gwmniau masnachol sy’n fodlon rhyddhau pethau o dan Creative Commons o unrhyw fath. Does dim lot o sefydliadau hyd yn oed. Dyma pam mae’r cymal yn actio fel NC iddynt. Mae’n digon i stopio nhw rhag addasu’r cynnwys heb sôn am NC.
Os ydyn nhw (cwmniau cynhyrchu, cyhoeddi, cerddoriaeth, ayyb) yn fodlon mabwysiadu trwydded SA neu addasu pethau o dan SA maent yn gyfrannu at gynnwys rhydd.
Ar hyn o bryd byddai pethau anfasnachol fel Wicipedia Cymraeg, blogwyr annibynnol ayyb yn gallu manteisio ar gynnwys o dan SA. Ond yn y dyfodol pe tasai cwmniau neu sefydliadau yn fodlon derbyn yr SA byddan nhw yn gyfrannu at gynnwys rhydd beth bynnag.
Efallai mae prinder o Gymraeg yn y byd yn fwy o broblem nag ychydig o ddefnydd masnachol. (Sy’n cynyddu’r swm o gynnwys rhydd yn Gymraeg.) Dweud ein bod ni’n creu crys-t neu lyfr neu hyd yn oed cwrs masnachol sy’n seiliedig ar ddelwedd(au)/ddeunydd o archif Goleg Cenedlaethol – oes ots? Mae ‘busnes’ nhw yn seiliedig ar bethau eraill fel enw da, arbenigedd, y profiad wyneb-i-wyneb ayyb. Dw i’n siarad am hawlfraint yma yn hytrach na nodau masnach.
Gellid dweud bod angen ehangu cyfleoedd i fentrau masnachol! Pwy sydd wedi talu am y cynnwys gwreiddiol? Yn aml iawn, ti, fi a ni trwy’r pwrs cyhoeddus!
Ac mae trafodaethau ymhlith pobl Creative Commons am gael gwared â’r opsiwn NC am rai o’r rhesymau blaenorol.
Papur gwerth chweil yn fama:
http://www.wikimedia.de/images/1/15/CC-NC_Leitfaden_2013_engl.pdf
Yn fyr: mae CC-NC yn caniatau i’ch cynnwys / ffeiliau gyrraedd tua 20% o’r byd. Mae CC-BY (neu CC-BY-SA) yn ei ledu dros y byd cyfan: “am ddim i bawb”.
Mae’r cyfyngiad “Non Commercial” yn dwyllodrus: y weithred sy’n ei wneud yn fasnachol neu beidio. Er enghraifft: ydy ysgol fonedd yn fasnachol? Ydy. Dim hawl defnyddio’r drwydded NC. Ydy ysgol sirol yn fasnachol? Nac ydy… Ond: os yw’r ysgol sirol honno’n gwerthu Prospectws neu Lyfryn arall sy’n cynnwys ffotograff CC-NC yna mae’r weithred yn fasnachol, ac mae’r ysgol felly’n torri’r drwydded a gellir ei herlyn mewn llys. Disgrifio’r weithred mae’r C yn NC ac nid y corff.
Mae rhoi trwydded CC-NC ar ffeiliau yn feiopic iawn, a dyna mae’r Amgueddfa Genedlaethol (ac eraill) wedi’i wneud yn cyfrannu eu lluniau i Gasgliad y Werin. Chaiff gweisg na siroedd na cholegau Cymru ddim defnyddio’r cynnws, na gwefannau megis Wicipedia. Dw i’n sylwi hefyd fod y Llywodraeth (yn ddifeddwl mae’n debyg) wedi mynd am “yr opsiwn hawdd” yma yn ddiweddar efo’r lluniau maen nhw’n ei uwchlwytho ar Flickr gyda thrwydded CC-NC. Trist iawn.
Agorwch y ffenestri bobl!